Mắc ca là loài cây trồng khá mới tại Việt Nam, được đánh giá là một cây công nghiệp có giá trị kinh tế cao và sản phẩm được thế giới sử dụng rất nhiều.
Tuy nhiên, tại Việt Nam cây mắc ca mới bắt đầu được nghiên cứu trong vòng 15 năm trở lại đây và vẫn chưa được nhân rộng trên nhiều địa bàn. Để đánh giá giống và đưa ra các biện pháp chăm sóc phù hợp, chúng ta hãy cùng viện eakmat cùng đi sâu tìm hiểu về đặc điểm thực vật học cũng như nguồn gốc của cây mắc ca nhé!
Nguồn gốc.
Cây mắc ca được các nhà thực vật học phát hiện vào năm 1857 tại rừng cây bụi ở Queensland và đặc tên chi là Maccadamia. Vùng rừng mưa ven biển thuộc miền Nam Queenland và miền Bắc New South Wales chính là nơi phát hiện ra nhiều cây mắc ca nhất. Cây mắc ca đầu tiên được trồng tại Úc vào năm 1858 bởi W.Hill. Vào năm 1881 nó đã được đưa tới và trồng tại Hawaii và đến năm 1948 nó đã được Trạm nghiên cứu Nông nghiệp Hawaii đưa vào nghiên cứu tạo ra các dòng mắc ca triển vọng đế phát triển kinh tế.
Những cây mắc ca đầu tiên được trồng tại California là vào năm 1880 trong sân trường Đại học tổng hợp California. Đến năm 1950 thì khu vực này bắt đầu nhập các giống tại Hawaii về để cải thiện giống. Cây mắc ca được trồng tại Trung Quốc vào những năm đầu thế kỷ 20 tại Đài Loan và chỉ được trồng đại trà khoảng 20 năm trở lại đây.
Tại Việt Nam cây mắc ca được đưa vào trồng từ những năm 1994 và được trồng thử nghiệm tại các vùng như Ba Vì, Đắk Lắk, Sơn La, Phú Thọ. Sau một thời gian nghiên cứu và thực nghiệm, Viện EaKmat đã bắt đầu nhân 3 giống H2, OC và 508 là những giống mắc ca có khả năng thích ứng và cho năng suất cao khi được trồng tại Tây Nguyên.
Đặc điểm thực vật học.
Giới: Plantea
Bộ: Proteales
Họ: Proteaceae
Chi: Macadamia.
Cây có nhiều loài khác nhau nhưng chỉ có 3 loài là có giá trị kinh tế là Macadamia integrifolia, Macadamia ternifolia, và Macadamia tetraphylla. Trong đó 2 loài Macadamia integrifolia và Macadamia tetraphylla là có thể sử dụng hạt để ăn sống được.
Thân cây mắc ca.
Cây mắc ca là cây thân gỗ, thường xanh, sống lâu năm. Cây có thể cao từ 2- 18 m, tán rộng đến 15m. Trong điều kiện sinh trưởng và phát triển tốt, cây mắc ca có thể sống tới 100 năm tuổi. Cây có khả năng cho trái sau 4 năm trồng và có tuổi thọ kinh tế lên đến 60 năm. So với các cây công nghiệp hiện nay như cà phê, tiêu thì tuổi thọ của cây mắc ca được đánh giá là cao hơn rất nhiều. Cây mắc ca có thân thẳng đứng, vỏ cây khô và có màu thẫm. Gỗ cây cứng và có màu hồng thẫm rất đẹp.
Rễ cây mắc ca
Cây mắc ca thuộc họ hai lá mầm nên rễ chính của cây ít phát triển mà rễ chùm phát triển mạnh. Rễ cây phân bố tập trung tại tầng đất từ 0- 30 cm nên không có khả năng chống chịu với gió bão.
Lá cây mắc ca.
Lá cây mắc ca khá cứng, có hình bầu dục hẹp. Tùy theo từng loại giống mà phiến lá sẽ có chiều dài dao động từ 75- 250cm. Tỷ lệ dài/rộng của lá sẽ chênh lệch nhau khoảng 3- 4 lần.
Viền lá thường có hình sóng, tùy theo giống sẽ có gai hoặc trơn nhẵn. Những loài có 2 lá thì thường mọc đối thành từng cặp, những loài có 3- 4 lá thì mọc thành từng vòng.
Hoa mắc ca thường mọc theo dạng chuỗi, mỗi hoa dài từ 12- 30 cm. Tùy theo từng loại giống và điều kiện chăm sóc mà chiều dài của hoa có thể thay đổi. Hoa mắc ca thường có màu trắng điểm hồng, một số hoa còn có màu tím hồng rất đẹp.
Hoa mắc ca là hoa lưỡng tính, trên mỗi chuỗi hoa có khoảng từ 200- 300 trăm hoa nhưng tỉ lệ đậu hoa chỉ đạt khoảng 10- 15 % tức là mỗi chuỗi có khoảng 40- 50 hoa. Tùy vào loại giống, chế độ chăm sóc và cả thời tiết trong năm mà tỷ lệ đậu hoa sẽ thay đổi theo từng năm. Tuy nhiên tỷ lệ quả đến lúc thu hoạch sẽ đạt từ 3- 5 % số hoa đậu trên chuỗi.
Những cành đã thành thục từ 1,5 – 2 năm tuổi sẽ cho chuỗi hoa. Chuỗi hoa thường mọc tại nách lá. Hoa mắc ca thường ít mọc ở những cành lớn đã già mà chỉ mọc ở những cành nhỏ nên bà con cần chú ý trong quá trình tạo hình cho mắc ca cần nuôi dưỡng những cành mới phát sinh. Những cành đã cho quả nhiều năm và bắt đầu già thì nên loại bỏ để đồn sức cho những cành mới.
Quả cây mắc ca.
Mắc ca là loại quả khô, quả thường có hình cầu, có núm lồi ở đuôi quả. Quả thường có màu xanh tươi, đến khi già sẽ chuyển sang màu xanh xẫm màu. Đường kính trung bình của quả đạt 25 mm, vỏ quả thường dày 3 mm.
Nếu muốn biết quả mắc ca đã già hay chưa bạn chỉ cần quan sát phần đường hợp tuyến của vỏ quả. Nếu có vết nứt thì tức là quả đã già. Mỗi quả thường chỉ có một hạt. Nếu có hạt thì sẽ chuyển thành hình bán cầu.
Hạt mắc ca thường có vỏ cứng, dày khoảng 2- 3 mm. Nhân 2 thường có hai lá mầm ghép lại với nhau theo hình bán cầu. Đây chính là sản phẩm chính của cây mắc ca. Nhân hạt mắc ca có chứa rất nhiều chất dinh dưỡng, các vitamin và khoáng chất rất tốt cho sức khỏe.
Mắc ca là một cây thân gỗ lâu năm nên có thời gian kinh doanh cao, thích hợp để phát triển kinh tế lâu dài. Với bộ rễ khá nông và dễ bị gãy đổ nên bà con cần chú ý trong việc chọn lựa đất trồng. Hoa mắc ca thường mọc tại nách lá của những cành từ 1,5 đến 2 năm tuổi nên bà con cần chú ý trong việc làm cành nữa nhé.
