Trong quá trình chăm sóc cây cà phê, bà con nông dần cần chú ý đến các bệnh hại về rễ, đặc biệt là bệnh do tuyến trùng bởi nó có thể gây hại đặc biệt nghiêm trọng. Khi bị xâm hại về rễ, cây cà phê không thể hút nước và dinh dưỡng được dẫn tới hiện tượng vàng lá, rụng lá và chết hàng loạt. Để tìm ra được giải pháp hữu hiệu ngăn ngừa sự xâm hại của tuyến trùng chúng ta cùng tìm hiểu nguyên nhân phát sinh cũng như tác hại mà căn bệnh tuyến trùng hại rễ này gây nên cho cây cà phê nhé!
Tác hại và triệu chứng.
- Đây là bệnh hại phổ biến và đặc biệt nghiêm trọng khiến hàng ngàn hecta cà phê ở Tây Nguyên không thể trồng lại và phải tiêu hủy toàn bộ.
- Bệnh thường xuất hiện ở cà phê kinh doanh và kiến thiết cơ bản, tuy nhiên xuất hiện nhiều nhất ở những vườn cà phê già cỗi được tái canh. Thông thường bệnh chỉ xuất hiện sau năm thứ 3 trồng.
- Trong mùa mưa cây vẫn phát triển bình thường, xanh tốt nhưng hệ thống rễ không phát triển nên dễ dàng bị ngã đổ khi gặp gió to. Vào mùa khô cây thể hiện rõ sự suy yếu, vàng cây, biểu hiện vàng lá thường vào tháng 8, tháng 9 cho đến mùa khô. Nếu bệnh nhẹ thì chỉ cần tưới nước là cây lại xanh tốt những sang mùa khô năm sau cây lại bị bệnh vàng lá như cũ.
- Khi cây bị tuyến trùng xâm hại thì rễ bị biến dạng, chuyển dần sang màu nâu, một bên rễ sẽ bị thối và bắt đầu xuất hiện các nốt sưng. Lúc này cây sẽ phát triển chậm dần, cây lùn còi cọc, không cho ra nhánh non và lá cây bị vàng. Thông thường thì khi bệnh nhẹ chúng ta không thể phát hiện ngay được nhưng đến khi bệnh thể hiện rõ trên cây thì lại không thể chữa trị mà chỉ có thể tiêu hủy cây.
Sự phát sinh và phát triển của bệnh rễ do tuyến trùng.
- Nguyên nhân gây bệnh chủ yếu là do tuyến trùng Pratylenchus coffeeae kết hợp với các loại có nấm có trong đất như Fusarium solani, Fusarium oxysporum hay các loại rệp sáp khiến lân lan bệnh nhanh, ở những vườn cà phê kiến thiết cơ bản còn có thể bị chết cây.
- Đối với vườn cà phê kinh doanh, bệnh thường xuất hiện do thiếu sự chăm sóc và bổ sung phân hữu cơ cho vườn cây, sự mất cân đối về việc bón NPK cho đất khiến cây bị kiệt sức và mất khả năng đề kháng khi bị tuyến trùng tấn công.
- Đối với những vườn cà phê tái canh, do khi trồng không rà soát kĩ nguồn bệnh nên sau khi trồng tuyến trùng lại tiếp tục kết hợp với nấm để tấn công vào cây.
- Tuyến trùng thường chích hút vào những những mô khỏe, rễ trường thành và tạo điều kiện cho nấm xâm nhập và gây hại vào các cành thứ cấp trên cây cà phê. Vòng đời của tuyến trùng thường từ 45- 55 ngày, bệnh nặng vào thời kỳ cuối mùa khô và đầu mùa mưa
- Tuyến trùng có thể di chuyển theo nước nên khả năng lây lan rộn
- Các biện pháp xới xáo, vét bồn thường gây vết thường cho rễ và tạo điều kiện lây lan cho tuyến trùng và nấm phát triển.
Biện pháp phòng trừ.
Đối với vườn ươm.
- Cần chọn lựa đất ươm kỹ càng, không chọn nguồn đất có đã từng có cây bị nhiễm tuyến trùng để ươm cây.
- Thay đổi vị trí vườn ươm ngay khi phát hiện có tuyến trùng nằm trong vùng đất ươm cây.
Đối với vườn cà phê kiết thiết cơ bản trồng lại.
- Cần kiểm tra đất cũ kỹ càng, không nên sót các tàn dư thực vật của các cây bị nấm bệnh, nhặt sạch các rễ cũ còn sót lại trong vườn.
- Tiến hành cải tạo đất và luân canh các loại cây trồng khác từ 2- 3 năm để loại trừ khả năng lây lan của tuyến trùng.
Tiến hành xử lý hố trồng trước khi trồng cây con bằng cách:
- Đốt hố.
- Trộn 1kg vôi/hố rồi trộn vào đất, bón thêm phân chuồng để tăng độ hữu cơ cho đất.
- Rải thuốc trị tuyến trùng như Mocap 10G (50g/gốc), Vimoca 20 ND ( 0.3 %, 2 lít dung dịch/gốc), Marshal 5G (50g/gốc), Oncol 20EC (0,3 %, 2 lít dung dịch/gốc)
Đối với vườn cà phê kinh doanh.
- Tạo độ ẩm không khí và ánh sáng thích hợp cho vườn cà phê bằng cách trồng xen các cây che bóng, đai rừng chắn gió tạo năng suất ổn định cho vườn cà.
- Bón phân đầy đủ và hợp lý các loại phân hóa học, tăng cường bón thêm phân hữu cơ, phân chuồng hay các chế phẩm sinh học để cải tạo đất.
- Hạn chế xới xáo và vét bồn trong những vườn cây đã từng bị bệnh.
- Những vườn cây đã bị bệnh không nên áp dụng biện pháp tưới tràn bởi nó sẽ lây lan sang các vườn cây không bị bênh.
- Chú ý các biện pháp kỹ thuật, chọn giống ngay từ khâu gieo trồng. Tạo điều kiện sinh trưởng tốt nhất cho cây cà phê để chống chịu bệnh. Thường xuyên thăm vườn và chú ý đến những cây bị vàng lá, nếu không phải do thiếu đạ thì cần đào hố và xử lý ngay những cây bị bệnh. Xử dụng các loại thuốc hóa học như ở hố cà phê kiến thiết cơ bản để loại bỏ dấu hiệu của bệnh.
- Đối với những cây cà phê mọc xunh quanh vùng cây bị bệnh cần sử dụng các loại thuốc hóa học như Viben C50 BTN, Bendazol 50WP (0,5%, 5 lít dung dịch/gốc) tưới 2 lần cho cây, mỗi lần cách nhau 15 ngày. Nên tưới nước trong mùa mưa.
Bệnh rễ do tuyến trùng là một trong những loại bệnh hại đặc biệt nghiêm trọng ảnh hưởng đến năng suất của vườn cây, để đảm bảo được năng suất của vườn trồng kính mong bà con chú trọng trong việc quan sát vườn cây và lưu ý các dấu hiệu của bệnh để phát hiện kịp thời và điều trị nhanh chóng trước khi bệnh lây lan rộng.
